Wśród wielu talii tarota dostępnych dziś na rynku, jedna wyróżnia się jako prawdziwy fundament współczesnej praktyki tarotowej. Karty tarota Ridera-Waite'a, opublikowane po raz pierwszy w 1909 roku, zrewolucjonizowały sposób, w jaki myślimy o tarocie i jak go używamy. Ta przełomowa talia nie tylko zdemokratyzowała dostęp do tajemnej wiedzy, ale również stworzyła wizualny język, który nadal kształtuje naszą zbiorową wyobraźnię ezoteryczną.
Geneza projektu - Hermetyczny Zakon Złotego Brzasku
Aby zrozumieć prawdziwe znaczenie tarota Ridera-Waite'a, musimy cofnąć się do schyłku XIX wieku i zagłębić w fascynujący świat wiktoriańskiego okultyzmu. Pod koniec lat 80. XIX wieku w Londynie powstało tajemne stowarzyszenie nazwane Hermetycznym Zakonem Złotego Brzasku (Hermetic Order of the Golden Dawn). To elitarne zgromadzenie przyciągało wybitne umysły epoki, łącząc w sobie elementy różokrzyżowej magii, kabały, alchemii, astrologii i innych ezoterycznych tradycji.
Wśród członków tego zakonu znalazł się Arthur Edward Waite - uczony, poeta i mistyk, którego fascynacja chrześcijańską mistyką i ezoteryką doprowadziła go do głębokich studiów nad tarotem. Waite dołączył do Złotego Brzasku w 1891 roku, a w ciągu następnych lat stał się jednym z jego najbardziej wpływowych członków.
W tym samym okresie do zakonu dołączyła również Pamela Colman Smith - utalentowana artystka o brytyjsko-amerykańskich korzeniach i jamajskim pochodzeniu. Smith, nazywana przez przyjaciół "Pixie", była nie tylko ilustratorką, ale także pisarką, projektantką teatralną i okultystką. Jej charakterystyczny styl artystyczny, łączący elementy symbolizmu, Art Nouveau i wpływy jamajskiego folkloru, okazał się idealny do przekazania złożonej symboliki tarota.
Wizja Waite'a i rewolucja w tarocie
Około 1901 roku w Złotym Brzasku nastąpił rozłam, po którym Waite założył własną organizację - Niezależny i Poprawiony Ryt Złotego Brzasku. W tym okresie zaczął planować stworzenie nowej talii tarota, która różniłaby się znacząco od wcześniejszych talii, takich jak Marsylski Tarot czy talia używana wewnątrz Złotego Brzasku.
Waite miał rewolucyjną wizję: chciał stworzyć talię, która będzie przystępna dla przeciętnego poszukiwacza duchowej mądrości, a jednocześnie zachowa głębię ezoterycznych nauk. Jego najważniejszą innowacją było dodanie obrazów opowiadających historie na wszystkich kartach Małych Arkanów - 56 kartach podzielonych na cztery kolory (Buławy, Kielichy, Miecze i Pentakle). W tradycyjnych taliach karty te były głównie przedstawiane jako karty numeryczne, podobne do współczesnych kart do gry. Waite zmienił to, dodając bogate ilustracje symboliczne, które miały przekazywać znaczenie karty, nawet osobom bez rozległej wiedzy tajemnej.
Waite zwrócił się do Pameli Colman Smith, by zilustrował jego wizję. Współpraca ta miała okazać się jedną z najbardziej owocnych w historii nowoczesnego okultyzmu. W 1909 roku zlecił jej stworzenie pełnej talii 78 kart tarota według jego wskazówek. Smith, pod kierownictwem Waite'a, ale z dużą swobodą artystyczną, stworzyła ikoniczne obrazy, które dziś rozpoznają miłośnicy tarota na całym świecie.
Proces twórczy i nieznane szczegóły
Chociaż dokładny proces twórczy pozostaje częściowo nieznany, wiemy, że Smith pracowała intensywnie, tworząc wszystkie 78 ilustracji w zaledwie sześć miesięcy - niezwykłe osiągnięcie biorąc pod uwagę bogactwo szczegółów i symboliki. Według niektórych relacji, Waite dostarczył szczegółowe opisy Wielkich Arkanów (22 główne karty tarota), ale dał Smith znacznie więcej wolności przy ilustrowaniu Małych Arkanów.
Smith pracowała w czasie, gdy artystki-kobiety rzadko otrzymywały pełne uznanie za swoją pracę. Mimo że jej nazwisko nie figurowało na pierwszych wydaniach talii (nazywanej po prostu "Talią Ridera", od nazwiska wydawcy Williama Ridera), jej unikalne podejście artystyczne było kluczowe dla sukcesu projektu. Charakterystyczny styl Smith, z płaskimi, niemal teatralnymi kompozycjami, żywymi kolorami i wyrazistą linią, nadał kartom ich niepowtarzalny, rozpoznawalny charakter.
Co ciekawe, Smith była synestezją - postrzegała dźwięki jako kolory i kształty. Ta niezwykła cecha mogła wpłynąć na jej podejście do ilustracji tarotowych, nadając im dodatkowy wymiar wrażliwości. Według niektórych relacji, Smith często słuchała muzyki podczas malowania kart, pozwalając, by dźwięki inspirowały formę i kolor jej obrazów.
Kluczowe innowacje i modyfikacje symboliki
Tarot Ridera-Waite'a wprowadził kilka znaczących zmian w tradycyjnej symbolice tarota, które miały głęboki wpływ na późniejszą interpretację kart:
- Zamiana numeracji Arkanów: Waite zamienił tradycyjną kolejność kart Sprawiedliwość (VIII) i Siła (XI). Ta zmiana miała na celu lepsze dopasowanie symboliki kart do znaków zodiaku - Siła została powiązana ze znakiem Lwa (piąty znak zodiaku), a Sprawiedliwość z Wagą (siódmy znak).
- Reinterpretacja Kapłanki i Papieżycy: Waite nazwał drugą kartę Wielkich Arkanów "Najwyższą Kapłanką", odchodząc od kontrowersyjnego określenia "Papieżyca", które mogło być postrzegane jako antyklerykalne. Przedstawił ją jako strażniczkę tajemnej wiedzy, siedzącą między kolumnami świątyni Salomona, z półksiężycem u stóp i zwijem Tory w dłoni.
- Transformacja "Śmierci": Karta XIII, tradycyjnie przedstawiająca szkielet z kosą, została złagodzona. W talii Ridera-Waite'a szkielet wciąż jest obecny, ale scena zawiera więcej elementów symbolizujących transformację i odrodzenie, w tym wschodzące słońce i łódź na horyzoncie.
- Włączenie symboliki różokrzyżowej i kabalistycznej: Waite, jako znawca różnych tradycji ezoterycznych, włączył do talii symbole z kabały, alchemii i tradycji różokrzyżowej. Widoczne jest to szczególnie w takich kartach jak "Świat", gdzie cztery istoty w rogach nawiązują zarówno do ewangelistów chrześcijańskich, jak i do kabalistycznych symboli świata materialnego.
- Narracyjne Małe Arkana: Najprawdopodobniej najważniejszą innowacją Waite'a było stworzenie opowieści wizualnych dla wszystkich kart Małych Arkanów. Na przykład, Dziewiątka Mieczy pokazuje osobę siedzącą w łóżku z twarzą w dłoniach - potężny obraz niepokoju i bezsenności, który przekazuje znaczenie karty bez konieczności znajomości skomplikowanych systemów numerologicznych.
Ukryte znaczenia i ezoteryczne wpływy
Karty Ridera-Waite'a są pełne ukrytych znaczeń i odwołań do różnych tradycji ezoterycznych. Niektóre z najbardziej fascynujących przykładów to:
- Symbolika kolorów: Waite i Smith używali kolorów w bardzo celowy sposób. Żółte tło, często widoczne na kartach, symbolizuje powietrze i intelekt. Czerwień reprezentuje namiętność i aktywność, błękit - duchowość i emocje, a zieleń - płodność i wzrost.
- Wpływy kabalistyczne: Na karcie "Mag" widoczne są symbole czterech żywiołów na stole, co odpowiada czterem świalom kabalistycznym. Sam Mag stoi w pozie przypominającej hebrajską literę Alef, pierwszą literę alfabetu, symbolizującą początek i boską iskrę.
- Alchemiczna symbolika: Karta "Gwiazda" przedstawia kobietę przelewającą wodę z dwóch dzbanów - jeden na ląd, drugi do wody. Jest to nawiązanie do alchemicznej zasady "jak na górze, tak na dole", a także do procesu rozdzielania i łączenia przeciwieństw.
- Astrologia: Wiele kart zawiera odniesienia do symboli astrologicznych. "Koło Fortuny" zawiera cztery istoty zodiakaIne w rogach (Byk, Lew, Orzeł reprezentujący Skorpiona i Anioł reprezentujący Wodnika), które razem symbolizują cztery stałe znaki zodiaku.
- Element autobiograficzny: Niektórzy badacze sugerują, że Smith włączyła elementy autobiograficzne do niektórych kart. Na przykład, postać na karcie "Dziewiątka Pentakli" może być autoportretem artystki - elegancką, niezależną kobietą otoczoną symbolami dostatku i samowystarczalności.
Publikacja i recepcja
W grudniu 1909 roku wydawnictwo William Rider & Son wydało pełną talię pod nazwą "Tarot Ridera". Waite opublikował również towarzyszący jej przewodnik zatytułowany "The Pictorial Key to the Tarot" (Obrazowy klucz do tarota), który zawierał jego interpretacje kart. Co ciekawe, w tej publikacji Waite celowo ukrył niektóre z głębszych ezoterycznych znaczeń kart, przestrzegając przysięgi tajemnicy złożonej w Złotym Brzasku.
Początkowo talia nie odniosła natychmiastowego sukcesu, a nawet spotkała się z krytyką ze strony niektórych tradycjonalistów okultystycznych. Aleister Crowley, inny słynny członek Złotego Brzasku i rywal Waite'a, skrytykował talię jako "słabą" i później stworzył własną talię tarotową, współpracując z Lady Frieda Harris.
Jednakże z czasem talia Ridera-Waite'a zyskała ogromną popularność, szczególnie po latach 70. XX wieku, wraz z odrodzeniem zainteresowania ezoteryką i duchowością New Age. Przejrzysty język wizualny talii, jej dostępność dla początkujących oraz bogate warstwy znaczeniowe dla zaawansowanych praktyków sprawiły, że stała się de facto standardem, na którym bazuje większość współczesnych talii tarota.
Tragiczny los twórców
Pomimo ogromnego kulturowego wpływu, jaki miała ich praca, zarówno Waite, jak i Smith nie doświadczyli finansowego sukcesu dzięki talii. Smith została zapłacona jednorazowo za swoje ilustracje, bez tantiem od sprzedaży. Po I wojnie światowej borykała się z trudnościami finansowymi i prowadziła dom dla rekonwalescentów żołnierzy. Zmarła w biedzie i względnej niewiedzy w 1951 roku.
Arthur Edward Waite kontynuował swoją pracę jako pisarz i mistyk, publikując liczne książki na temat ezoteryki. Zmarł w 1942 roku, zostawiając znaczący dorobek literacki, ale jego nazwisko stało się powszechnie znane dopiero po śmierci, gdy talia zaczęła być nazywana "Rider-Waite" lub "Rider-Waite-Smith" w uznaniu wkładu obu twórców.
Los Pameli Colman Smith jest szczególnie przejmujący. Przez wiele dekad jej rola w stworzeniu talii była marginalizowana, a jej nazwisko pomijane. Dopiero w ostatnich latach badacze i entuzjaści tarota zaczęli w pełni doceniać jej wkład artystyczny, a talia jest coraz częściej nazywana "Rider-Waite-Smith" lub "Waite-Smith", by uznać jej kluczową rolę w projekcie.
Przydatność i uniwersalność talii Ridera-Waite'a
Co sprawia, że ponad sto lat po jej stworzeniu, talia Ridera-Waite'a pozostaje najczęściej używaną i naśladowaną talią tarota na świecie? Jej trwała przydatność wynika z kilku kluczowych cech:
- Dostępność dla początkujących: Narracyjne ilustracje na wszystkich kartach sprawiają, że znaczenia są intuicyjnie zrozumiałe nawet dla osób bez wcześniejszej wiedzy ezoterycznej. Dzięki temu talia jest idealnym "pierwszym tarotem" dla początkujących.
- Głębia dla zaawansowanych: Jednocześnie bogactwo symboli i odniesień do różnych tradycji ezoterycznych sprawia, że nawet wieloletni praktycy wciąż odkrywają nowe warstwy znaczeniowe.
- Elastyczność interpretacyjna: Symbole są wystarczająco precyzyjne, by przekazać konkretne znaczenia, ale jednocześnie wystarczająco otwarte, by umożliwić osobistą interpretację. Ta równowaga między strukturą a elastycznością pozwala na różne podejścia do czytania kart.
- Archetypalny charakter: Obrazy stworzone przez Smith trafiają do zbiorowej nieświadomości, przedstawiając uniwersalne archetypy ludzkiego doświadczenia w sposób, który rezonuje ponad granicami kultur i epok.
- Praktyczność w różnych zastosowaniach: Talia sprawdza się równie dobrze w tradycyjnych wróżbach, jak i w kontekście psychologicznym, duchowym czy kreatywnym. Może być używana do poszukiwania odpowiedzi na konkretne pytania, do osobistego rozwoju, medytacji czy jako narzędzie do stymulowania kreatywności.
Wpływ na współczesną kulturę
Wpływ talii Ridera-Waite'a wykracza daleko poza środowisko ezoteryczne. Jej obrazy stały się ikonami popkultury, pojawiając się w filmach, literaturze, modzie i sztuce współczesnej. Karty takie jak "Głupiec", "Mag", "Śmierć" czy "Księżyc" są natychmiast rozpoznawalne nawet dla osób, które nigdy nie używały tarota.
Liczne współczesne talie są bezpośrednio inspirowane wizualnym językiem Ridera-Waite'a, adaptując go do różnych kontekstów kulturowych, estetycznych i duchowych. Od talii opartych na popkulturze, przez talie feministyczne, queerowe czy inspirowane różnymi tradycjami etnicznymi - wszystkie one w jakiś sposób odnoszą się do wizualnego kanonu ustanowionego przez Waite'a i Smith.
W epoce cyfrowej obrazy z talii Ridera-Waite'a żyją nowym życiem w mediach społecznościowych, aplikacjach tarotowych i sztuce internetowej. Ich charakterystyczna estetyka stała się nieodłącznym elementem współczesnego odrodzenia zainteresowania mistycyzmem i spiritualizmem, szczególnie wśród młodszych pokoleń.
Przesłanie talii - równowaga między tradycją a innowacją
Być może najważniejszym przesłaniem, jakie niesie ze sobą historia talii Ridera-Waite'a, jest wartość równowagi między szacunkiem dla tradycji a odwagą wprowadzania innowacji. Waite i Smith nie odrzucili wielowiekowej tradycji tarotowej - raczej ją przetransformowali, czyniąc bardziej dostępną i odpowiadającą na potrzeby nowej ery.
Ich praca pokazuje, że prawdziwa innowacja nie polega na całkowitym zerwaniu z przeszłością, ale na kreatywnym reinterpretowaniu dziedzictwa w sposób, który otwiera je na nowe możliwości. Ta lekcja pozostaje aktualna dla dzisiejszych poszukiwaczy duchowych, artystów i innowatorów.
Talia Ridera-Waite'a, ze swoją pozorną prostotą i ukrytą głębią, przypomina nam również o wartości komunikacji wizualnej. W epoce zalewu informacji, zdolność przekazywania złożonych idei poprzez przemawiające do wyobraźni symbole jest być może cenniejsza niż kiedykolwiek.
Wnioski
Historia kart tarota Ridera-Waite'a to fascynująca opowieść o spotkaniu ezoterycznej mądrości z wizjonerską sztuką, o transformacji starożytnej tradycji w format dostępny dla współczesnego odbiorcy, i o trwałym wpływie, jaki może mieć dzieło tworzone z autentyczną intencją dzielenia się wiedzą.
Ponad sto lat po ich stworzeniu, karty te nadal zapraszają nas do podróży przez warstwy znaczeń, do kontemplacji uniwersalnych archetypów ludzkiego doświadczenia i do odkrywania mądrości, która przemawia zarówno do intelektu, jak i do intuicji.
W świecie, który coraz bardziej ceni natychmiastową gratyfikację i powierzchowne interakcje, trwała popularność talii Ridera-Waite'a jest świadectwem ludzkiej potrzeby głębszych znaczeń i symbolicznych narracji, które pomagają nam zrozumieć i nadać sens naszemu doświadczeniu. Być może właśnie w tym leży największy sekret ich nieprzemijającego uroku - w zdolności do przypominania nam, że pod powierzchnią codzienności kryje się bogaty, symboliczny wymiar istnienia, czekający na odkrycie przez tych, którzy mają oczy, by widzieć.
Agata Burchardt
W naszym sklepie internetowym i stacjonarnym odnajdziesz kilka wersji oryginalnej ikonografi tej symbolicznej i historycznej talii tarota, zapraszamy stacjonarnie do Poznania na ulicę Garbary 49 do Księgarni Alchemik Bohema, i do zaponania się z ofertą naszego sklepu on-line.
